Foto : Ankara: De konijnenman van Ankara; bij hem kun je gelukslotjes kopen. Het witte konijn trekt een gekleurd lotje met geluksspreuk uit het bakje onder hem.

Door Lauran Wijffels,

Als ik er tijdens buitenlandse vakanties niet zelf op uit ga om hier of daar een kermis te ontdekken, dan komt ie wel spontaan op me af. Dat was tenminste in 1991 het geval toen een bijkans roekeloze taxichauffeur ons ’s avonds laat van het vliegveld van Istanbul naar het centrum bracht. Ergens in de wijk Laleli knipoogden een fonkelend reuzenrad en krassende achtbaan ons uitnodigend toe en ik gelastte de chauffeur ergens kortbij te stoppen. De kermis bleek een min of meer permanent lunapark en bestond uit pakweg dertig attracties. Het park was omzoomd door horecazaken met grote overdekte terrassen en op de zaterdagavond dat we er ronddwaalden, waren de inwoners van Istanbul in groten getale op de kermis afgekomen om zich er al dan niet tegen betaling te vermaken in een ruim assortiment attracties, waarvan – bij nadere beschouwing – het rad en de achtbaan toch de trekkers vormden.

Tafelvoetbalspelen - In het krioelende gepeupel kwamen we verder op ons pad tegen een autoscooter wiens kassa bestond uit een portocabin, een mobiele kantoorcontainer, een hully gully met de naam Balerina, de twister Spacelab voor volwassenen en een voor kinderen, de vliegtuigmolen Ucak, de schipschommel Gondol en de fraaie kinderachtbaan Morandi. Daartussen stonden vele behendigheidsspelen opgesteld, zoals een ringwerpspel dat louter bestond uit een lege tent met een schuin oplopende vloer waarover honderden pakjes Marlboro waren uitgestrooid. Wie a raison van 3.000 TL (toen 1,20 gulden) een van zijn drie ringen om zo’n pakje sigaretten wist te werpen, mocht ze zelf oppaffen. In een gewone campingcaravan had een slimme exploitant een batterij grijpkranen gemonteerd. In een barak achteraf stonden vele tafelvoetbalspelen gerangschikt en tientallen Turkse mannen stonden hieraan zo fanatiek te draaien en te trekken en erbij te schreeuwen alsof het de wereldkampioenschappen zelf betroffen.

Eten en drinken - Eten en drinken waren er in overvloed. Kinderen duwden wagentjes vooruit waarin zij kip en pinda’s met rijst opwarmden. Natuurlijk ontbrak een shoarmastand niet waar passanten vlees met stokbrood verorberden. Ook stond er een suikerspin, de Panuk Leva (Arika), die 2.000 TL (Turk Lirasi) vroeg. In een groot opvallend parkbuffet was een heel assortiment hartige en zoetige etenswaren en dranken voorradig. Als geheel maakte het lunapark ondanks de hectische belangstelling een uitgebluste indruk. In de kassa van de vliegtuigmolen lag de exploitant zowaar te maffen. Muziek was er nauwelijks, hoewel op dat tijdstip zanger Coskun Sabah de Turkse hitlijsten domineerde met zijn hartekreet ‘Haberin Var Mi?”, die werkelijk op elke straathoek - behalve op de kermis dus - opgetogen weerklonk . Boven het geroezemoes van het publiek klonk alleen de mechanische kakofonie van de draaizaken. De attracties waren met hun grondslag vastgemetseld in een betonnen vloer waardoor grote scheuren meanderden. Hierdoor sijpelde rioolwater alle kanten op. Vaste klanten waren ook zwermen uitgehongerde zwerfkatten, die zich uiteraard vooral ophielden bij de eettentjes.

IJsverkoper Murat - Leukste attractie vormde per saldo toch de 26-jarige ijsverkoper Murat Ates. Op een lange ijsspatel serveerde hij belangstellenden ijs in een koekje waarbij hij wild rondzwaaide met de schep waarop hij de ijsco had vastgeplakt. Soms presenteerde hij de kopers het ijsje die ernaar graaiden en dan draaide hij de lepel vliegensvlug 180 graden om, waardoor de klanten geamuseerd misgrepen. Soms ook zwaaide hij vervaarlijk met de lepel in het rond en raakte dan een tros koperen koeienbellen die dan een hels kabaal produceerde. Lachend om zijn originele act verlieten wij het tumultueuze lunapark en prezen Murat om zijn vindingrijkheid…

Lunapark Ankara - In 2007 zijn we voor een rondreis in Oost-Turkije. In Ankara maken we kennis met het grote lunapark aan de rand van het centrum van de stad, in een soort van enorm maar ook verwaarloosd stadspark met droogstaande vijver. Vergane glorie lijkt het, en de attracties zijn veelal afkomstig van Europese bouwers. We lopen wat rond en verbazen ons over de matte sfeer en slechte staat van de zoveelstehands vermaakzaken. Jonge mannen zijn er prominent aanwezig en op zoek naar een bruidje, lijkt het wel. De maagden bieden zich massaal aan, veelal – zogenaamd – lezend op bankjes langs de wandelpaden. Mijn favoriet op de kermis is de konijnenman. Deze creatieve uitbater liep ik niet voorbij, zoals mijn collega Jessica Maas, GPD-correspondente in Istanbul, ook niet deed. Hij en zijn witte konijn zijn vaak te vinden in de drukste aanloopstraat naar het lunapark. Je betaalt en het konijn kiest een lot uit een houten bakje met een Turkse spreuk. De konijnenman verkoopt geen konijnen, hij verkoopt geluk in Ankara en doet steevast goede zaken.

Koerdische kermis - Een paar weken later wordt het interessanter; dan arriveren we in de Koerdische provinciehoofdstad Van, op ongeveer 180 kilometer van de Noord-Iraakse grens verwijderd. De stad ligt op de oostelijke oever van het Vanmeer (Van Gölü) en heeft 225.628 inwoners. De bevolking is overwegend Koerdisch, een volk met ruim 30 miljoen mensen die voornamelijk in het Midden-Oosten wonen en het Koerdisch in een wirwar van varianten en dialecten spreken. In het centrum van Van treffen we voorbij de kruising Cumhuriyet Caddesi-Kazim Karabekir Cad een primitieve kermis, die in de middaguren vrijwel verlaten is. Bijgaande foto’s tonen de eenvoudig geconstrueerde attracties. Juist vanwege die wirwar van dialecten is het onmogelijk informatie in te winnen over de kermis zelf. Maar heel bijzonder is de aanblik in de late avond; de attracties zijn allemaal verlicht door helwitte t.l.’s, hetgeen de kermis een bijzonder mysterieuze wittige sfeer geeft. Een paar gevluchte Iraakse dienstplichtigen maken het daar vrouwelijke reizigers moeilijk. De dag erna zijn we met een busje doorgetrokken en arriveerden zondag 31 september op Schiphol. Rebellen van de Koerdische Arbeiderspartij PKK hadden zaterdag 30 september op een provincieweg tussen Van en Diyarbakir waarlangs wij ook getrokken waren een minibus in een hinderlaag gelokt en dertien mensen neergeschoten. Twee personen overleefden dit. Het bleek de opmaat naar langdurige grensconflicten met Irak. Over een koude kermis gesproken…

Tekst en foto's : Lauran Wijffels

Van: Theetent aan de Kazim Karabekir Cad in Van; achterop het reuzenrad van de kermis.

Van: Drie Koerdische jochies bij een grijpkranenkast onder een partytent.

Van: Hoge zweemolen; door zijn eenvoud eigenlijk weer heel fraai.

Van: Reuzenrad centraal op de Koerdische kermis in Van.

Van: Lauran en Youssouf bij de entree van de kermis.

Van: Overzichtje van de kermis met links een schipschommel en rechts een kinderachtbaantje

Van: Ringwerpspel; net als in Istanbul vormen pakjes Marlboro de prijzenpot.

Van: Eenvoudige kindercarrousel met plastic ornamenten.